Dialect
Illustratie: Joske Piepers
Lang voordat er in Nederland sprake was van een officiële standaardtaal, werden er al dialecten gesproken. Door de eeuwen heen is het dialectologisch landschap van Nederland echter sterk veranderd. Dialectsprekers komen in contact met sprekers van het Standaardnederlands en met immigranten en jongeren die hun eigen taalgebruik hebben. Door dit taalcontact verliezen dialecten bijzondere eigenschappen. Dit baart sommige mensen zorgen. Zijn over een aantal jaren alle dialecten verdwenen?
Dialect wordt vaak gezien als iets van oudere generaties. Toch zijn het niet alleen oudere mannen van het platteland die dialect spreken. Het is weliswaar minder dan vroeger, maar nog steeds groeien jongeren thuis op met dialect of komen ze er op school, via familie of via vrienden mee in aanraking. Ook de opkomst van de sociale media heeft gezorgd voor nieuwe manieren om met elkaar te communiceren en tegelijkertijd online je identiteit vorm te geven. In Twitter- en Facebookberichten wordt soms dialect gebruikt en ook sommige vloggers praten 'plat' richting hun volgers. Cultheld Braboneger verwierf met zijn Brabantse taalgebruik in vlogs zelfs landelijke bekendheid. Dit resulteerde uiteindelijk in zijn eigen televisieprogramma 'De Braboneger verkaast', waarin hij zijn Surinaamse, Nederlandse en Brabantse identiteit profileert.
Ook de app 'Sprekend Nederland' (en de liveshow op televisie die hieraan verbonden was) heeft recent bijgedragen aan de popularisering van wetenschappelijk onderzoek naar Nederlandse accenten en de vooroordelen die hieraan kleven. Wat zegt de manier waarop je spreekt over jou? En hoe oordelen anderen over jouw manier van spreken? Helaas is er ook negatieve publiciteit rondom dialectgebruik. Dialectsprekers zouden minder verdienen dan niet-dialectsprekers. Je kunt je wel voorstellen dat dit soort berichten (of ze nu kloppen of niet) ervoor zorgen dat mensen eerder geneigd zijn om Standaardnederlands te gaan spreken. Ze hebben het gevoel dat ze 'beschaafd' moeten praten of zich moeten aanpassen aan mensen die het dialect niet beheersen.
Op de achtergrond houden taalwetenschappers (dialectologen) zich bezig met de manieren waarop hedendaagse Nederlandse dialecten variëren en veranderen. Ze kijken naar de geografische en sociale verspreiding van dialecten, de structuur van dialecten en de waarde die dialecten hebben binnen regionale gemeenschappen. Ook helpen en adviseren ze mensen die het dialect willen bewaren voor volgende generaties, bijvoorbeeld door middel van grammatica- en dialectwoordenboeken. Want, stel je voor dat al dit erfgoed verloren gaat... Of zal het zo'n vaart niet lopen?
Enthousiast geworden? Download dan de Toolkit Dialect! Voor nog meer ideeën en inhoudelijke verdieping kun je ook onderstaande filmpjes en links bekijken.
Je kunt ook de Kennisclip over taalsystematiek/taalverschillen bekijken.