Naamkunde

'Nomen est omen!' is een bekende Latijnse spreuk. Met andere woorden: je naam zegt iets over de persoon die je bent. Je voornaam is het eerste sociale label dat je in je leven krijgt opgeplakt. Je wordt er constant mee aangesproken. De naamkeuze die ouders moeten maken, is dus geen onbelangrijke. Een naam zegt bijvoorbeeld mogelijk iets over je afkomst. Zo kan een naam specifiek zijn voor een bepaalde taal en kan die taal weer verwijzen naar bepaalde etnische kenmerken. 'Mohammed is inmiddels een van de meest populaire jongensnamen in heel Nederland!' zei Geert Wilders tijdens een debat over de regeringsverklaring in november 2017. Of dat nu feit is of fictie, het is duidelijk dat voornamen bepaalde verwachtingen scheppen of associaties oproepen. Namen kunnen zelfs symbool staan voor een bepaalde sociale klasse, een etnische groep of een religie. Dit roept interessante vragen op. Heeft je voornaam invloed op de manier waarop je wordt benaderd? Of ga je je misschien wel naar je voornaam gedragen?

Omdat naamkeuze belangrijke sociale gevolgen kan hebben, besteden ouders er vaak veel tijd aan. Verschillende motieven kunnen hun uiteindelijke keuze bepalen. Sommige ouders kiezen een naam op basis van vernoeming. De naam verwijst dan bijvoorbeeld naar een familielid of een idool, zoals een beroemde popster of een profvoetballer. Ouders kunnen de keuze voor een naam ook laten afhangen van de 'schoonheid' ervan: een mooie klank of klankharmonie met de achternaam hebben doorgaans veel invloed op de naamgeving, en ook de betekenis van een naam zou de keuze kunnen beïnvloeden. Moderne naamgeving maakt bovendien veel gebruik van buitenlandse ontlening. Ouders kunnen bewust de voorkeur geven aan een buitenlandse of een Nederlandse naam. Ze kunnen die naam zelf bedenken, originaliteit speelt dan een belangrijke rol, of ze kunnen een naam selecteren met behulp van een namenboekje of blootstelling aan namen in hun directe omgeving (kinderen in de buurt). Natuurlijk komt het ook geregeld voor dat naamkeuze wordt bepaald door het geloof. Ouders geven hun kinderen bijvoorbeeld namen die voorkomen in de Bijbel of de Koran. 

Naast persoonsnamen (voor- en achternamen) zijn ook geografische namen het bestuderen waard! Je kunt dan denken aan plaatsnamen, wijk- en buurtnamen of streeknamen. In deze geografische namen vind je vaak oudere taalfasen terug. Je zult ongetwijfeld weleens een plaatsnaam zijn tegengekomen waarin je klanken of woorden terugvindt die je onbekend in de oren klinken. Kun je dan nog de oorspronkelijke betekenis herkennen? Je zult zien dat het niet altijd eenvoudig is om de juiste naamverklaring te vinden! 

In Nederland zijn er een aantal taalwetenschappers die zich specialisten op het gebied van de naamkunde mogen noemen. Naamkunde staat als onderzoeksdiscipline niet op zichzelf, maar in verbinding met andere disciplines: de taalwetenschap, de letterkunde, de landschapskunde, de genealogie (stamboomonderzoek) en de cartografie. Het feit dat uiteenlopende takken van de wetenschap zich allemaal vanuit hun eigen doelstellingen met naamkunde bezighouden, maakt het een 'interdisciplinaire' wetenschap. Het zal je dan ook niet verrassen dat je rondom dit thema ook een interdisciplinair profielwerkstuk kunt schrijven, dat betekenisvol is voor meerdere schoolvakken, van Nederlands tot geschiedenis en wiskunde. Wil je weten aan wat voor onderwerpen en invalshoeken je dan allemaal kunt denken? Of ben je simpelweg geïnteresseerd in meer informatie over dit thema? Download dan de Toolkit Naamkunde! 

'The Science of Baby-Name Trends' (Engelstalig artikel)

Hier zie je wat de meest voorkomende achternaam is per land! (Engelstalig artikel)

'Vooral Bijbelse namen waren populair in 2017' 

'Meest populaire jongensnaam in 2017: Noah of Mohammed?'

'Minder blanke mannen in straatnamen' 

'Waarom zou je niet álle Nederlandse namen willen onderzoeken?'

'Meer mensen blijven kiezen voor een andere voornaam' 

'What's in a name? De tijdgeest!'