Sociale taalvariatie
Taalwetenschappers die onderzoek doen naar sociale taalvariatie bestuderen taal vanuit een sociaal perspectief. Ze kijken bijvoorbeeld hoe taalgebruik in het verleden varieerde (sociaal-historisch perspectief). Mensen spraken vroeger anders dan nu, maar wat is daarvan de oorzaak? Onderzoek naar sociale taalvariatie kan ook geografisch van aard zijn. Wetenschappers kijken dan in welke gebieden op een bepaalde manier gesproken wordt en hoe overeenkomsten en verschillen verklaard kunnen worden. Praten mensen in de Randstad bijvoorbeeld anders dan in het zuiden of in het noorden van het land?
Sociale taalvariatie kan ook samenhangen met het geslacht en de leeftijd van sprekers. Vrouwen praten anders dan mannen en jongeren hebben vaak een eigen taalgebruik, de zogenaamde 'jongerentalen'. Bovendien kan sociale taalvariatie worden veroorzaakt door sociale klasse: hoogopgeleide mensen hebben bijvoorbeeld een andere manier van praten dan laagopgeleide mensen. Bij variatieonderzoek speelt frequentie altijd een rol. De mate waarin een bepaald taalkenmerk (zoals een bepaalde klank) voorkomt, is een belangrijke voorspeller van taalvariatie en verandering.
Het sociale netwerk van sprekers is vaak doorslaggevend voor het taalgebruik dat ze hanteren. Als veel van je vrienden straattaal spreken, is de kans groot dat jij ook wat klanken of woorden overneemt. Hetzelfde geldt tegenwoordig voor het gebruik van Marokkaanse elementen in het Nederlands. Steeds meer jongeren praten met een Marokkaans accent of gebruiken Marokkaanse woorden, zogenaamde discourse markers, als wollah ('ik zweer') of insjallah ('als God het wil'). Sprekers kunnen door hun taalgebruik een bepaalde houding creëren. Taal wordt dan een onderdeel van hun stylistic practice: naast bijvoorbeeld kleding en muziekstijl kun je ermee uitdrukken dat je bij een groep hoort of dat je juist niet bij een groep hoort. Iedereen is hier in meer of mindere mate wel mee bezig, ondanks dat je jezelf er misschien niet (altijd) van bewust bent!
Onderstaande filmpjes en links illustreren hoe taal sociaal kan variëren en hoe dit samenhangt met één (of meerdere) van bovenstaande factoren, zoals sociale klasse, leeftijd of geslacht. Door onderzoek te doen naar onderwerpen als straattaal of andere jongerentalen, krijg je meer inzicht in de relatie tussen taal en identiteit én in jouw eigen taalgebruik of dat van jouw leeftijdgenoten! Wat zegt dit taalgebruik over hoe het Nederlands er over 100 jaar uit zal zien? De jeugd heeft immers de toekomst! Voor meer tools voor een profielwerkstuk rondom dit thema kun je de Toolkit Sociale taalvariatie downloaden!
Je kunt ook de Kennisclip over taalvariatie bekijken.